Wat maakt het Sint-Agathaplein in Wilsele zo groen?
Voor de herinrichting van het Sint-Agathaplein in Wilsele maakte ontwerpbureau OMGEVING cv creatief gebruik van modulaire groenbestrating. Ze ontwierpen een speels patroon van brede, volle graslijnen, dat enerzijds organisch overgaat in gesloten verharding en anderzijds naadloos aansluit op het omliggende groen. Het resultaat is een prachtig groen plein, dat sinds de heraanleg fungeert als kloppend hart van de gemeente.
Wat maakt dat het gras hier 3 jaar na aanleg nog steeds zo goed gedijt? En met welke factoren werd er rekening gehouden voor de onderbouw? Iwein Mertens van ontwerpbureau OMGEVING cv en Simon Mortelmans, expert in groenblauwe stedelijke voorzieningen, vertellen hoe ze tot een opbouw kwamen die een goede wortelontwikkeling mogelijk maakt en tevens aan de specifieke civieltechnische belastingeisen voldoet.
Welke (onder)fundering werd voor dit ontwerp geadviseerd?
Iwein: “Zoals je weet, moet voor de dimensionering van waterdoorlatende verhardingen rekening gehouden worden met het verkeer enerzijds en het type van ondergrond anderzijds. De verkeersbelasting bepaalt namelijk de dikte en het materiaal van de fundering en het type ondergrond de dikte van de onderfundering.”
“Voor het Sint-Agathaplein zijn we uitgegaan van verkeerscategorie III, waarbij het aantal zware voertuigen (> 3,5 ton) beperkt is tot 20 per dag. Bijgevolg adviseerden we hier een waterdoorlatende steenslagfundering van 25 cm met continue korrelverdeling in fractie 0/32 mm. De fractie fijn materiaal (< 63 μm) blijft daarbij beperkt tot 3%, de zandfractie moet steeds gewassen zijn en de fractie 0/2 mm is beperkt tot 25%. Conform het Standaardbestek 250 voor de Wegenbouw werd een draagvermogen M1, dat minstens 80 Mpa bedraagt, aanbevolen voor de funderingslaag.”
“Een onderfundering heeft een dubbele functie. Enerzijds levert die de bijkomende buffercapaciteit die de verhardingsopbouw nodig heeft, afhankelijk van de infiltratiesnelheid. Anderzijds beschermt ze de grond tegen de inwerking van vorst. Beide functies gaan veelal samen. Een weinig of niet-doorlatende ondergrond, zoals een kleigrond, is heel gevoelig voor de inwerking van vorst. Hier was er sprake van leemgrond: uit infiltratiemetingen bleek dat we te maken hadden met een K-waarde van 2x10-6. Deze grond is minder gevoelig voor de inwerking van vorst. Maar onderfundering wordt niet alleen geplaatst om de fundering vorstvrij te houden of als de ondergrond niet voldoende waterdoorlatend is. Bij het Sint-Agathaplein was het een specifieke uitvoeringskeuze. De ontwerper heeft hier 15 cm onderfundering type II voorzien, met een samendrukbaarheidsmodulus M1 van minstens 35 Mpa. Een geotextiel vormt de scheidingslaag tussen de onderfundering en het baanbed. Onder de verhardingszones met open voegen langs het Sint-Agathapad (de grote as langs het nieuwe zwembadcomplex) is ook drainage voorzien om het overtollige water uit de fundering weg te leiden naar de wadi.”
De straatlaag en het legbedsubstraat zullen ook aangepast zijn om tot zo’n groen resultaat te komen?
Simon: “Inderdaad. Ook de straatlaag van een grasbetontegelverharding moet namelijk aan een aantal vereisten voldoen. Zo mag ze niet in de onderliggende funderingslaag verdwijnen. Bovendien moet ze bestand zijn tegen vergruizing: er mag zich geen fijn materiaal vormen onder verkeersbelastingen. Tot slot moet ze doorwortelbaar zijn om een duurzame grasgroei te waarborgen. Daarom adviseerden we hier als legbedsubstraat een homogeen mengsel van een drukvaste en plantvriendelijke gewassen steenslag (4/8 mm) en een voedingsgrond met ca. 7% organische stof en een pH-waarde tussen 4,5 en 7. Die uitgebalanceerde samenstelling zorgt voor een poreus, drukvast en structuurstabiel substraat. Het was ook belangrijk dat de dikte van de straatlaag na verdichting min. 3 cm en max. 5 cm zou bedragen.”
Welk grastegelmengsel werd hier gebruikt als voegvulling?
Simon: “Een klassiek grastegelmengsel was voor dit project onmogelijk. De gebruikte betonstraatstenen hebben namelijk een hoogte van 16 cm en voegbreedte van 7,5 cm. Dat maakte het extra uitdagend om de juiste materialen aan te bevelen met het oog op duurzame grasgroei. Een organisch rijk substraat zoals een klassiek grastegelmengsel zou te sterk inklinken, waardoor er te diepe voegen zouden ontstaan. Duurzame grasgroei zou zo niet verzekerd zijn. Daarnaast zou het de veiligheid van de gebruikers en de stabiliteit van de tegels niet ten goede komen.”
“Als alternatief kozen we daarom voor een fijn grindgazonsubstraat als voegvulling. We adviseerden een homogeen mengsel dat bestaat uit lava 3/8 mm en een poreuze steencomponent die overmatige inklinking van het substraat verhindert en extra stabiliteit biedt aan de hoge grasbetontegels. Belangrijk hierbij is dat de mineralen vocht kunnen vasthouden en vorstbestendig en drukvast zijn. De toegevoegde voedingsgrond zorgt bovendien voor een goede kieming en duurzame groei van de grasplanten.”
“Net zoals een grastegelmengsel moet ook het grindgazonsubstraat gemengd worden met graszaad om het kiemingspercentage te bevorderen. We adviseerden hier een grasmengsel dat rijk is aan rietzwenkgras, met toevoeging van kruidachtigen. Rietzwenkgras is een diepwortelende en droogteresistente grassoort. De kruidachtigen zorgen dan weer voor een verhoogde biodiversiteit. De toegepaste dosis graszaad ligt relatief hoog, ca. 2,8‰, wat het kiemingspercentage verhoogt en de onkruiddruk verlaagt. Bij dergelijk substraat is het wel belangrijk dat het maximaal 2 uur voor levering geproduceerd wordt. Zo bevat het voldoende doorgroeikrachtig graszaad om een dichte grasmat te verzekeren.”
De verharding wordt soms ook gebruikt voor een markt of kermis. Hoe blijft het gras dan toch zo mooi groen?
Simon: “Nadat de grasopeningen volledig opgevuld zijn met het grindgazonmengsel en de bestrating aangetrild is, moet het bestratingsoppervlak goed bewaterd worden. Dat zorgt ervoor dat de vulling zal inklinken tot ca. 1,5 cm onder de bovenkant van de tegel. Hierdoor blijft het groeipunt van de grasplanten beschermd tegen verkeer en is er ook altijd hergroei mogelijk na beschadiging van de grassprieten.”
Iwein: “We hebben de stadsdiensten en de aannemer ook geadviseerd om een 6-tal weken van het groen te blijven. Ze hebben dit zo goed mogelijk proberen op te volgen. Maar je hebt niet altijd in de hand wanneer je kan inzaaien. Bovendien is het tegenwoordig niet altijd even realistisch om iets 6 weken ontoegankelijk te houden, zeker niet op het openbaar domein, in de buurt van een gebouw met een publieke functie, zoals hier. Het gras in de groenbestrating moet ook op dezelfde manier beheerd worden als intensief beheerd grasland: na startbemesting moet het gras onderhoudsbemesting krijgen of op hetzelfde ritme gemaaid worden.”
Meer weten over de visie achter dit creatieve ontwerp?
De opdracht voor de heraanleg van het Sint-Agathaplein in Wilsele bestond uit een complete make-over van het dorpsplein, met aandacht voor groen en ontharding. Vandaag is het plein het nieuwe kloppende hart van het dorp. Een plek die jong en oud verbindt.
Benieuwd naar de uitgangspunten van het ontwerp? Ontdek in de virtual tour hoe schepen Leen Beuckelaers van Stad Leuven en ontwerper Koen Moelants van ontwerpbureau OMGEVING cv dit project aangepakt hebben.
In beeld 3 jaar na aanleg
3 jaar na de aanleg gedijt het gras in de groenbestrating op het Sint-Agathaplein nog steeds bijzonder goed. Bekijk hier enkele recente beelden.
